Śmierć właściciela firmy jednoosobowej często prowadziła do nagłego paraliżu działalności, utraty kontrahentów, problemów z rozliczeniami i konieczności zakończenia funkcjonowania dobrze prosperującego przedsiębiorstwa. Wielu przedsiębiorców obawiało się, że w razie ich śmierci firma zostanie zawieszona, rachunki zablokowane, a współpracownicy i klienci zostaną pozostawieni bez kontaktu i wsparcia. Wszystko to zmieniło się w 2018 roku wraz z wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym.

Zarząd sukcesyjny to mechanizm, który umożliwia tymczasowe kontynuowanie działalności gospodarczej po śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność wpisaną do CEIDG. Celem tego rozwiązania jest zapewnienie ciągłości funkcjonowania firmy do czasu zakończenia formalności spadkowych oraz umożliwienie spadkobiercom spokojnego podjęcia decyzji, czy chcą kontynuować działalność, sprzedać przedsiębiorstwo czy je zamknąć. Dzięki ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego firma może w dalszym ciągu działać, zawierać umowy, realizować zlecenia, płacić podatki i wynagrodzenia.

Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego jeszcze za życia. W tym celu wystarczy złożyć pisemne oświadczenie o jego powołaniu, uzyskać zgodę osoby wskazanej jako zarządca i dokonać zgłoszenia do CEIDG. Osoba ta nie musi mieć żadnych szczególnych uprawnień ani wykształcenia. Może to być członek rodziny, pracownik lub zaufany współpracownik, a nawet prokurent. Co ważne, można również wskazać zarządcę rezerwowego, który przejmie funkcję, jeśli pierwszy wskazany zarządca nie będzie mógł jej pełnić. To rozwiązanie daje elastyczność i dodatkowe zabezpieczenie w razie nieprzewidzianych okoliczności.

Jeśli przedsiębiorca nie powoła zarządcy za życia, powołania takiej osoby mogą dokonać jego następcy prawni, czyli małżonek mający udział w przedsiębiorstwie, spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, a także zapisobiercy windykacyjni. W tym przypadku powołanie zarządcy następuje w formie aktu notarialnego, a procedura musi zostać zainicjowana w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy. Konieczna jest także zgoda tych osób, którym przysługuje większość udziałów w przedsiębiorstwie w spadku – co najmniej 85 procent. Notariusz przekazuje informacje o powołaniu zarządcy bezpośrednio do CEIDG, dzięki czemu proces ten jest szybki i skuteczny.

Po wpisaniu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG firma nie traci płynności. Nadal może funkcjonować, realizować zamówienia i wypłacać wynagrodzenia. Umowy zawarte przez zmarłego przedsiębiorcę nadal obowiązują, a zarządca sukcesyjny może występować w imieniu firmy przed urzędami, sądami i kontrahentami. Posiada on prawo posługiwania się firmą zmarłego przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku” oraz dostęp do rachunków bankowych przedsiębiorstwa. Numer NIP przypisany do działalności również nie wygasa, co jest szczególnie istotne dla płynności rozliczeń podatkowych.

Zarządca sukcesyjny działa na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Spadkobiercy są współwłaścicielami firmy, uczestniczą w zyskach i stratach, a także ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania związane z działalnością. Choć zarządca nie musi pobierać wynagrodzenia, możliwe jest ustalenie odpłatności za wykonywaną funkcję. Jego obowiązkiem jest prowadzenie przedsiębiorstwa zgodnie z dotychczasowym profilem działalności, dbanie o relacje z kontrahentami i pracownikami, a także wypełnianie obowiązków wobec ZUS-u i urzędu skarbowego. Kluczowym zadaniem zarządcy jest również sporządzenie inwentarza przedsiębiorstwa w spadku i złożenie go przed notariuszem.

Funkcja zarządcy sukcesyjnego wygasa co do zasady po upływie dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. W wyjątkowych przypadkach sąd może przedłużyć ten okres do maksymalnie pięciu lat. Do wcześniejszego wygaśnięcia zarządu może dojść, jeśli spadek nie zostanie przyjęty w odpowiednim czasie, jeśli całość przedsiębiorstwa przypadnie jednemu spadkobiercy, jeśli zostanie dokonany dział spadku lub jeśli ogłoszona zostanie upadłość. Zarządca sukcesyjny może również w każdej chwili złożyć rezygnację – przed śmiercią przedsiębiorcy musi to zrobić na piśmie, a po jego śmierci w formie notarialnej, która następnie jest zgłaszana do CEIDG.

W przypadku braku powołania zarządcy sukcesyjnego, a także braku zgłoszenia takiej osoby po śmierci właściciela, osoby uprawnione mogą przez krótki czas podejmować wyłącznie czynności niezbędne do zabezpieczenia majątku i ochrony przedsiębiorstwa przed pogorszeniem jego sytuacji. Są to tzw. czynności zachowawcze – ograniczone w czasie i zakresie, niewystarczające do prowadzenia pełnej działalności gospodarczej.

Zarząd sukcesyjny to nowoczesna i praktyczna instytucja, która pozwala uratować firmę przed rozpadem po śmierci jej właściciela. Dzięki niemu możliwe jest płynne kontynuowanie działalności, zachowanie wartości firmy oraz spokojne uregulowanie spraw spadkowych. W interesie każdego przedsiębiorcy leży więc przemyślenie tej kwestii i rozważenie powołania zarządcy sukcesyjnego jeszcze za życia. Taki krok nie tylko zabezpiecza przyszłość firmy, ale również pokazuje odpowiedzialność i troskę o pracowników, klientów i bliskich.

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą i chcesz dowiedzieć się więcej o zarządzie sukcesyjnym, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Doradzimy, jak bezpiecznie przeprowadzić ten proces, sporządzimy niezbędne dokumenty i pomożemy zgłosić zarządcę sukcesyjnego do CEIDG. Działaj z wyprzedzeniem – to niewielki wysiłek, który może uchronić Twoją firmę przed nagłym kryzysem.